همان طور که از تیتر این مطلب پیداست، قرار است به بررسی وضعیت ارزهای دیجیتال پرداخته و در نهایت با دیدگاهی مقایسه ای تحلیلی، آینده این بازار را بررسی کنیم. ابتدا نگاهی به کلیت موضوع ارزهای دیجیتال می کنیم. ارزهای دیجیتال که نوعی تحول در اقتصاد و گردش مالی محسوب می شود، از سال ۲۰۱۷ شکوفا شد و برخلاف سایر ارزها، وجود خارجی ندارند و تنها در بستر اینترنت معنا و مفهوم می یابند. شاید معروف ترین ارز دیجیتالی که شنیده اید بیت کوین باشد. اما این همه داستان نیست!
ارزهای دیجیتال توجهات را از طلا دور کرده است
ارزهای دیجیتال بازاری را فراهم کردند که به واسطه آن مبادلات با حجم وسیع توسط آن ها انجام می شود و روندی تحولی ایجاد کرده اند. بیت کوین، لایت کوین، اتریوم ، ریپل ، استلار و … از جمله معروف ترین و پرکاربرد ترین ارزهای دیجیتالی هستند و درحال حاضر حدود ۹۰۰ ارز دیجیتال وارد تجارت شده اند. به اعتقاد کارشناسان، این ارزهای دیجیتال هستند که باعث شدند توجهات از سمت طلا دور شده و جلوی افزایش قیمت آن را گرفته اند. بسیاری معتقدند ارزهای دیجیتال به خاطر امنیت و جذابیت هایی که دارد رشد سریعی پیدا کرده که ادامه دار هم خواهد بود.
در کشور های مختلف نیز حجم زیادی از دلارهای سرگردان، به سمت ارزهای دیجیتال سرازیر شده است و براساس پیش بینی ها انتظار این است حجم سرمایه های دلاری که به سمت این بازار هدایت می شود در آینده ای نزدیک به یک ترلیون دلار می رسد! روز به روز هم کشورهای بیشتری درگیر موضوع ارز دیجیتال می شوند و درتلاش برای جمع آوری این ارزها (ماینیک) هستند که البته سخت افزارهای ویژه ای می طلبد و انرژی بر است. به عنوان مثال ۳ استخر برزگ جمع آوری بیت کوین متعلق به چین است که به دلیل امکانات و برق ارزان گسترش یافته است. بااین که شروع جمع آوری این نوع ارز ابتدا در کشورهای اروپایی و آمریکا آغاز شد اما به تدریج حتی کشورهایی چون گرجستان و سنگاپور، ونزوئلا و … نیز به دلیل تورم و ارزان بودن انرژی، پا به این عرصه گذاشته اند.
کشورهایی که غول بازارند!
شاید تاکنون شما هم متوجه شده باشید ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف شرایط متفاوتی دارند. مثلا در برخی کشورها به دلیل تجهیزات و انرژی ارزان، رونق دارند و در برخی کشورها هم قوانین و شرایط خاص برای آن وضع شده است. به همین دلیل است که استخراج بیت کوین در کشورهای مختلف، سودآوری متفاوتی دارد. با این که هزینه استخراج در بسیاری از کشورهای اروپایی مثل آلمان و دانمارک زیاد است و جزو گرانترین ها محسوب می شوند اما کشورهایی هم هستند که غول های این بازار عنوان می شوند. علاوه بر چین که پیشتر نیز عنوان شد، روسیه هم به خاطر قیمت مناسب برق جزو سردمداران این بازار است. طبق بررسی ها هزینه جمع آوری بیت کوین در چین ۳۱۷۲ دلار به ازار هر بیت کوین و برای کشور روسیه، این عدد به ۴۶۷۵ دلار می رسد. گفتنی است در چین قوانینی نیزبرای تسهیل استخراج توسط دولت وضع شده است که کمک شایانی به رونق آن کرده است.
قوانین کشورهای مختلف برای ارزهای دیجیتال
با توجه به نو بودن ارزهای دیجیتال، طبیعتا برخی کشورها هنوز ورود چندانی به آن نکرده و برخی کشورها هم قوانین خود را هرچند ماه به روزرسانی می کنند. به طور کلی هم قوانین مربوطه در این حوزه به سیاست های کشور و هم چنین میزان سودآوری این ارزها با توجه به شرایط موجود بستگی دارد. در این قسمت قوانین آمریکا، چین، کره، ژاپن و اتحادیه اروپا بررسی می شود.
ایالات متحده آمریکا
در این کشور کمیسیون های مختلفی وجود دارند که هرکدام نظر ویژه ای براساس دستورالعمل های خود درخصوص ارزهای دیجیتال دارند. به عنوان مثال کمسیون بورس و اوراق بهادار این کشور، هیچ گونه محصولی را که در بردارنده ارزهای دیجیتال یا دارایی های مربوط به آن باشند را برای معامله تایید نمی کند. کمیسیون معادلان آینده کالا در این کشور نیز بیت کوین را به عنوان یک کالا می شناسد و عنوان کرده است مبادلات آن تحت نظارت این کمیسون قرار دارد. سازمان خدمات درآمدهای مالی آمریکا نیز بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال را ارز خطاب نمی کند و صرفا دارایی هایی می داند که تحت تملک افراد هستند.
چین
چین که غول بازار محسوب می شود، علاوه بر قوانین کمک کننده خود، اقداماتی را نیز برای جلوگیری از فساد و غیرقابل کنترل شدن ارزهای دیجیتال عملیاتی کرده است. این کشور طی بخشنامه ای که برای صرافی های محلی خود ارسال کرد، خواستار توقف مبادلات ارزهای دیجیتال شد. محدود کردن فعالیت هایی که در بازار توسط ارزهای دیجیتال انجام می شود توسط بانک مرکزی، وزارت صنایع و فناوری و حتی سازمان فضای مجازی آن صورت می گیرد. البته باید این نکته را هم ذکر کرد با وجود برخی محدودیت ها، این کشور مشکلی با ارزهای دیجیتال به عنوان فناوری ندارد. به طوری که حتی بانک مرکزی آن سعی در بررسی موضوع ارزهای دیجیتال داشته و ممکن است اولین کشوری باشد که بانک مرکزی آن ارز دیجیتال صادر می کند. چین به بانک های خود درمورد ارزهای دیجیتال هشدار داده و سعی دارد کنترل دقیقی روی بازار داشته باشد.
کره جنوبی
کشور کره جنوبی برخورد قابل توجه ای در این موضوع دارد.در سال ۲۰۱۷ وزارت دادگستری این کشور طرحی برای توقف استفاده و مبادله ارزهای دیجیتال تصویب کرد.اما در این میان دفتر ریاست جمهوری با صدور بیانیه ای عنوان کرد که این طرح هنوز نهایی نشده است. این کش و قوس ها واکنش های متعددی از سوی مقامات و سیاستمداران داشت که طبق برخی گزارشات دلیل آن سرمایه گذاری سنگین آنها در بازار ارزهای دیجیتال بوده است. البته رییس بانک مرکزی این کشور عنوان کرده است مه ارزهای دیجیتال ارز قانونی محسوب نمی شوند و تاکنون هم استفاده ی زیادی از آن ها صورت نگرفته است.
ژاپن
ژاپن اما برخلاف همسایگانش روش متفاوتی را در قبال ارزهای دیجیتال در پیش گرفته است.آژانس خدمات مالی این کشور در سال ۲۰۱۷ قانونی مصوب کرد که براساس آن، استفاده از رمزهای دیجیتال روشی قانونی برای مبادلات است. در این قانون ارزهای دیجیتال به عنوان نوعی دارایی و روش پرداخت محسوب شده اند اما هنوز این کشور بیت کوین را به عنوان ارز قانونی معرفی نکرده است. به نظر می رسد ژاپن برخلاف برخی کشورهای دیگر، در تلاش است سازوکار مناسبی برای این نوع ارزها ایجاد کند و سیاست حذف و دیدگاه تقابلی مطلق را ندارد.
اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا اما نسبت به ارزهای دیجیتال حساسیت های خاص خود را دارد. این اتحادیه به مردم درباره خطرات ارزهای دیجیتال هشدار داده است و حتی به تازگی قوانین حاکم بر پولشویی و حتی تورریست مالی را هم برای آن ها در نظر گرفته است. اما علاوه بر این نوع برخورد با ارزهای دیجیتال ، اتحادیه اروپا در حال بررسی ظرفیت ها و پتانسیل های ارزدیجیتال است تا براساس آن بتواند از دنیا عقب نماند!
و اما جایگاه ایران
پس از بررسی فراز و فرود های ارز دیجیتال در کشورهای مختلف، به بررسی وضعیت ایران در این بازار نو می پردازیم. حتما تاکنون متوجه شده اید که ایران به دلیل پایین بودن هزینه های انرژی، می تواند به خوبی از پس رقابت بربیاید. طبق بررسی ها، با هزینه ای کمتر از ۳ هزار دلار می توان در ایران به استخراج بیت کوین پرداخت در حالی که بسیاری از کشور ها، هزینه های سنگین تری از این می پردازند. این مهم را بگذارید کنار ارزش دلار در ایران را به یاد بیاوردید. طبیعتا سودآوری خوب این بازار مشخص شده و نشان می دهد جای کار خوبی در ایران برای این بازار نوین خواهد بود. خصوصا این که نقاط مختلفی از ایران برای استقرار تجهزیزات استخراج، آب و هوای بسیار خوبی دارند. با این همه، موانعی هم برسر این کار وجود دارند که با هم بررسی می کنیم.
FATF و تاثیر آن بر بازار ارز دیجیتال در ایران
همان طور که همه می دانید، گروه ویژه اقدام مالی (|FATFi)، با نظارت بر روند مالی کشورهای عضو ، از پولشویی و مباحثی چون تامین مالی تروریسم و … جلوگیری می کند. ایران نیز که الحاق آن به این اتحادیه تحت بررسی است، ممکن است تحت تاثیر قوانین این اتحادیه قرار بگیرد. به طور کلی اروپا تمایلی به استفاده از ارزهای دیجیتال ندارد زیرا هیچ گونه پایداری و امنیتی برای آن مدنظر نیست و از دسترس کشورها خارج است. با این حساب اگر ایران به گروه ویژه اقدام مالی ملحق شود و بخواهد بازار ارزهای دیجیتال را به کار گیرد، طبیعتا بخاطر عدم دسترسی به اصل آن، مورد سوال هم واقع نخواهد شد و حتی می تواند با کمک آن تحریم هارا هم دور بزند. اگر هم ارز بومی مخصوص به خود بسازد که برپایه ریال است و در بانک ها به رسمیت شناخته شده و مبادلات برمبنای آن صورت پذیرد، باید مورد نظارت اتحادیه مذکور قرار گیرد.
استفاده از ارزهای دیجیتال، ممنوع!
براساس اطلاعیه ای که بانک مرکزی ایران منتشر کرد، استفاده از ارزهای دیجیتال در تمامی مراکز پولی و هم چنین مالی کشور ممنوع می باشد. البته در این میان به وضعیت ارزهای داخلی که ممکن است در آینده ای نزدیک شکل بگیرند اشاره نشده است. اطلاعیه بانک مرکزی مراکز مذکور را از هر مبادله ی این چنینی منع کرده بود و خواسته بود از این کار اجتناب کنند. حتی در این خصوص ذکر شده است که با کسانی که از این مهم تخطی کنند برابر قانون برخورد می شود.
وزیر جوان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اما تاکید کرده است که بانک مرکزی با ارزهای داخلی که در حال آماده سازی است مشکلی نخواهد داشت و درصورت ایجاد و پی ریزی آن ها، قوانین منافاتی با آن نخواهد داشت. البته ارز دیجیتال بومی نیز بستگی به نوع برخورد جامعه و اعتماد ایجاد شده خواهد داشت و حتی نمی توان مطمئن بود ارزی که وزارت ارتباطات می سازد، مورد تایید بانک مرکزی و سیستم مالی کشور هم است و مشکل ساز نخواهد شد. خصوصا اینکه موضوع ارز دیجیتال تازه است و چارچوب مشخص و معینی هم برای آن نمی توان متصور بود.
آینده ایران در بازار ارزهای دیجیتال چگونه خواهد بود؟!
همان طور که گفته شد، ایران در حال بررسی ساخت ارز دیجیتال بومی و مخصوص به خود است که بر پایه ریال طرح ریزی شده است. علاوه بر آن با توجه به توسعه استفاده از ارزهای دیجیتال و هم چنین قابلیت های آن، ایران هم می خواهد از بازار عقب نمانده و تصمیماتی را براساس سیاست های خود اتخاذ کند و حتی طبق برخی نقل قول ها، بستری برای استخراج ارزهای دیجیتال به طور قانونی ایجاد کند. برای بحث استخراج، محدویت ها و فشار های آمریکا بی تاثیر است و این قسمت خوب ماجرا است. یعنی چون این کشور دسترسی ای به این بازارها ندارد، پس طبیعتا نمی تواند مانعی هم برای آن بسازد و یا تحریمی بر سرراه آن بگذارد. خصوصا اینکه بازار تامین موارد موردنیاز برای استخراج نیز چین است که باز هم نشان از عدم تاثیرگذاری آمریکا دارد. طبیعتا هم می تواند از بکر بودن این صنعت با توجه به توانمندی ها و پتانسیل های خود نهایت استفاده را ببرد.
به طور کلی اما آینده این بازار در ایران دربرگیرنده ی چند مولفه است. اول این که سیاست های داخلی کشور به چه صورت تنظیم شوند و نقش تسهیل گر و یا سدکننده را ایفا کنند. دوم وضعیت برق کشور است. همان طور که می دانیم برای استخراج نیاز به برق شدیدا احساس می شود و برای پیشرفت ایران در این راه هم افزایش ظرفیت برق کشور جزو اولین گزینه های مطرح شده است که البته ممکن است با تسهیلاتی برای نیروگاه های خورشیدی، بادی یا … این موضوع تا حدودی مرتفع شود.
سوم بحث مواد و تجهیزات استخراج است. تاکنون ایران در این زمینه فعالیتی جدی را شروع نکرده است و صرفا در حال واردات هستیم. اگر ایران بتواند حرفی برای گفتن داشته باشد، مطمئنا سودآوری بیشتری هم خواهد داشت. چهارمین موضوعی که مطرح است، سرعت عمل مسئولان در تهسیل و راه اندازی شبکه ای در این خصوص است. با توجه به پیشرفت سریع علم، این احتمال می رود که در آینده ای نزدیک روش های جایگزین برای استخراج و جمع آوری ارزهای دیجیتال ایجاد شود و دیگر مزیت های رقابتی ایران، محلی از اعراب نداشته باشد به هرحال هنوز در ابتدای این هزارتو هستیم و زود یا دیر باید سمت و سوی مشخصی نسبت به این ارزهای دیجیتال اتخاذ شود. زیرا مطمئنا آینده جهان ارتباط زیادی با این نوع جدید از تجارت خواهد داشت. اما هرچه زودتر اقدامی صورت گیرد، مطمئنا پشیمانی کمتری خواهیم داشت.
